Ondernemingsraad

Het werk in de ondernemingsraad kan erg leerzaam zijn. Vraag maar eens aan mensen die het een poosje gedaan hebben en vraag hoe wijzer ze zijn geworden. Het antwoord is dan vaak dat ze veel geleerd hebben.

Als ze dit zo zeggen schiet je er nog niet veel mee op. Maar ze bedoelen:

• Ik heb het bedrijf veel beter leren kennen.
• Ik ben meer een teamspeler geworden.
• Ik weet intussen dat dingen soms hun tijd nodig hebben.
• Ik heb mezelf beter leren kennen.
• Ik ben vrijer geworden.
• Ik stap gemakkelijker op iemand af.
• Een directeur weet het ook niet altijd.
• Ik heb leren praten.

Als je dit hebt opgestoken dan heb je het met elkaar wel ergens over gehad.

Formeel praat een ondernemingsraad in het bijzonder over twee hele forse kapstokken in de Wet op de ondernemingsraden. In het ene geval betreft het artikel 25 van de wet waarin z.g. limitatief staat waar een ondernemingsraad advies over kan uitbrengen.

Het gaat om zaken die de financieel-economische en bedrijfsorganisatorische kant van de onderneming raken.

Het woord limitatief duidt erop dat de aangelegenheid daadwerkelijk wordt genoemd. Staat het er niet bij, jammer dan.

Je kunt hoogstens nog proberen om er via een ander artikel over te beginnen maar dat heeft minder kracht. Zoiets wezenlijks als de winstbestemming van een organisatie bijvoorbeeld daar hoeft de bestuurder geen advies over in te winnen.

Over het echte geld ga je niet heeft de wetgever bepaald, daar heb je minder ‘verstand’ van. Alleen als het genoemd staat moet de bestuurder er advies over vragen als hij voornemens is een besluit te nemen. In algemene termen geldt dit voor onder meer:

• Fusie/overname/buy-out.
• Stoppen met het bedrijf of een gedeelte ervan.
• Wijziging van werkzaamheden.
• Wijziging in de organisatie.
• Verhuizing.
• Investeringen.

Er is meer maar daarover kan je meer leren in de online-cursus ‘Wet op de ondernemingsraden’. Ook zal de term ‘belangrijk’ op je weg duidelijk worden gemaakt. Niemand die precies kan zeggen wat het is en de tip is om te proberen er vooral onderling uit te komen. Ergens heeft iemand gezegd dat datgene belangrijk is wanneer de ondernemingsraad dat als zodanig benoemd. Zo hoort het!

Waarom gaat het bij een adviesaanvraag?

Iemand komt onder de hoest de spreekkamer van de dokter binnen en haalt nog net de stoel. Omdat hij daar vanaf wil (van die verschijnselen) vraagt hij de dokter om raad.

Die zegt: ik geef u het advies om niet meer te roken. In wezen is het zo simpel.

De ondernemingsraad geeft over het gevraagde advies een mening. Die kan gelijk zijn aan het voorstel, dit aanvullen op onderdelen of een totaal andere weg inslaan.

Wat je ook doet, wacht eerst even met antwoorden.

Stel liever om te beginnen enkele vragen om te weten hoe een en ander is bedoeld. Het komt namelijk voor dat er binnen de ondernemingsraad bij bestudering van de brief allerlei mensen al menen te weten wat de bestuurder wel gedacht zal hebben.

Dit gaat niet goed want niemand is de bestuurder. Hier wordt soms onnodig tijd mee verspild.

In eerste instantie kun je je dus het beste beperken tot het inwinnen van informatie. Dit kan voor de bestuurder net zo leerzaam zijn als voor de ondernemingsraad. Hoe gek het ook moge klinken maar uit de vragen blijkt vaak dat hij aan van alles nog niet heeft gedacht.

Krijg evenmin gelijk de schrik om de benen als het voorstel drastisch lijkt of wees niet meteen verontwaardigd. In tweede instantie pas beginnen met het proces van ‘hoe kijken we er nu tegenaan, wat vinden we ervan?’ Dat hoeven geen uitgewerkte verbetervoorstellen te zijn. Het kan zo simpel als bij het rookadvies.

Je wijst een weg en de bestuurder komt dan wel met een plan waarover de ondernemingsraad ook weer advies kan uitbrengen. Je hoeft het niet te doen.

Het kan ook een verstandig besluit zijn om eens geen advies uit te brengen. Soms is er domweg geen tijd of wordt het je teveel.

Wanneer de bestuurder afwijkt van het advies dat de ondernemingsraad geeft moet hij dit met redenen melden. Daarover gaat men dan weer in gesprek. Kom je er niet uit dan staan andere wegen open en die staan keurig in de wet.

Boven geplaatste schets geeft ongeveer weer waar het op neerkomt bij het onderzoeken, snappen en oplossen van problemen, kwesties, adviezen etc.

Wanneer er sprake is van een gevraagd advies begin je met het verkennen van het probleem. In deze onderzoeksfase probeer je als het ware ‘in het probleem te komen’.

In de volgende fase ga je dan na welke oplossingsrichtingen er zijn. Je tracht uit het potje van de problemen te komen.

De figuur hieronder staat min of meer model voor hoe dat in de praktijk gaat:

De zwarte vlekken zijn even het probleem. Je hoort over hetgeen de afbeelding voorstelt allerlei verschillende meningen. De volgende zijn heel normaal:

• Plattegrond van een woonwijk.
• Er zit een indiaan bij.
• Binnenwerk van een slot.
• Tja.
• He, er staat ‘vlaai’.

Er komen opvattingen naar voren en zo hoort het ook. Of ze klokken dat doet niet ter zake voor het moment. Langzamerhand vult men elkaar aan en op een gegeven ogenblik is wel duidelijk geworden dat er FLY staat.

We zijn gewend om op het zwarte te letten maar deze keer is het omgedraaid. Soms zijn de dingen anders, nu kijk je naar het witte. Deze ouwe getrouwe opgave wijst ons steeds weer op het bestaan van vooroordelen en dat is inderdaad het begin van alles. Je eerste indruk doet de aftrap.

Door nader onderzoek komt vervolgens de waarheid meestal dichterbij. De een vindt dit de ander dat en zo wordt het net aangetrokken.

Mag ik een proef op de som met je doen?

Stel de ondernemingsraad krijgt de volgende tekst bij wijze van adviesaanvraag onder ogen en je bent door mij even in twee groepjes opgesplitst, hoe zou je dan reageren als je het bestudeert en na een half uurtje weer het woord neemt?

1. Memo directie GOGOZ

De directie wil onze onderneming graag op de hoogte stellen van het feit dat we gaan samenwerken met Hobbybox. Dit is een conglomeraat van bedrijven dat zich ten doel heeft gesteld om mensen verder te brengen. U kent ze wel. Het is een sterke solide partner die ons helpt aan nog meer toegevoegde waarde. Hun deskundigheid kunnen we gemakkelijk aanboren zonder die te hoeven inkopen. Met elkaar staan we sterk t.o.v. de concurrentie. Zo maken we een stevige winst. De synergie ziet er veelbelovend uit. Hier en daar wordt natuurlijk iets bijgesteld binnen de organisatie, maar dat gaat langs de weg van geleidelijkheid.

2. Memo directie GOGOZ

De directie brengt de ondernemingsraad hiermee op de hoogte van het feit dat GOGOZ binnenkort overgenomen gaat worden. De overnemer heet Hobbybox. Bekende zaak. Met de bonden praten we over een sociaal plan. Voor het einde van het jaar is alle overlap er uit. Ongeveer een kwart van het personeel gaat naar andere vestigingen. Dit willen we u alvast meegeven. Over drie weken is de aanvraag er.

In een training was de respons als volgt:

Groep 1 komt met een milde reactie: dat wordt wel wat, ziet er redelijk uit, wel opletten … Groep 2 trekt tot verrassing van groep 1 fel van leer. Wat die directie wel niet denkt, of ze nou helemaal bedonderd zijn …. Groep 1 luistert hier met verbazing naar. Zijn zij nou gek of wij? Welke ervaring heb je als cursist? Net zo? Of juist andersom en ben je wantrouwend geworden bij de eerste tekst?

Ik kan zetten dat het voorval komt van een organisatie waar tekst 1 werd gegeven en tekst 2 de praktijk is geworden. En dat voelde voor de betrokkenen niet lekker.

De formulering doet dus heel veel en is een aspect waar je niet zomaar aan voorbij kunt gaan. Is het misschien iets voor je om eens na te gaan of niet alleen de wolf maar de taal in schaapskleren gehuld gaat af en toe?

Met andere woorden, de ondernemingsraad werkt aan adviezen. Het uitbrengen van een advies kent fases en valkuilen. Ga er gedegen mee om, want alles staat op papier en kan nog jaren later van belang zijn.

Als lid van de ondernemingsraad kun je je ei kwijt tijdens twee soorten vergaderingen.

In de eigen ondernemingsraadsvergadering bespreek je onderling waar je het in de bijeenkomst met de bestuurder, die later is, over wilt hebben.

Op deze vergadering wissel je onderling meningen en standpunten uit.

Kom je in een ondernemingsraadsvergadering niet uit een bepaalde kwestie begin er dan op de overlegvergadering (zo heet de bijeenkomst met de bestuurder officieel) maar niet over want wat zou die bestuurder daar mee aan moeten? De ondernemingsraad is waarschijnlijk onderling verdeeld, weet iets niet, spreekt zich tegen en bereikt niets. In termen van de kip: kom op mensen niet kakelen, eieren leggen.

Het aantal vergaderingen ligt niet vast. Het wordt in overleg bepaald. Eigenlijk beschrijft het ondernemingsraadsreglement hoe vaak het is, maar de praktijk wijst wel eens anders.

Er zijn ondernemingsraden die vier keer per jaar bijeen komen voor de eigen vergadering en dan aansluitend de overlegvergadering meepakken. In wezen is dit een wat kille situatie. Op een dag vier keer per jaar gebeurt de hoofdmoot.

Hoe voorbereid kun je dan zijn, hoe zorgvuldig werk je naar een standpunt toe, hoe krijgen woordvoerders bijtijds argumenten in hun hoofd? Dat valt een beetje tegen. Je mag ook acht keer bij elkaar komen of twaalf. Dat hoeft echter niet per se beter te zijn.

Een ondernemingsraad kan in de eigen groep immers behoorlijk de plank misslaan en op die manier een boel tijd en energie verspillen.

Even een experimentje tussendoor om dit te ervaren. Kijk je even mee?

De vraag hierbij luidt hoe vaak je de letter F zit.

Doe rustig aan en tel de zaak desnoods twee keer of meer. Zijn het er twee, drie, vier of misschien vijf? Vaak is er verschil in observatie als je dit met een aantal mensen tegelijk doet. Dat komt omdat we allemaal anders kijken. Je kunt je afvragen hoe dit mogelijk is en het erg vinden. Maar je kunt het ook accepteren en proberen er met elkaar uit te komen. Er zitten trouwens zeven effen in. O ja? Ja.

Een andere veel voorkomende valkuil in de besluitvorming is het gevecht om de beste of juiste mening. Vooral degene die als eerste iets zegt loopt het gevaar direct in de tang te worden genomen; op diens mening rijdt men nog een tijdje rond. Probeer al te vroege stelling inname te voorkomen.

Zet er een andere naast en laat de eerste of eerdere in hun waarde. Vermijd woorden als ‘ja, maar’ en ‘dat ben ik niet met je eens’. Dat zijn van die killers. Een ander inzicht biedt de kans om van elkaar te leren. Dat is een mooi pluspunt in het ondernemingsraadswerk.

Als je dit doortrekt naar het gesprek met de bestuurder kun je in eerste instantie nalaten om op diens voorstellen of argumenten in te springen en ze te willen ontzenuwen. Je laat hem in zijn waarde en brengt de punten naar voren die de ondernemingsraad belangrijk vindt.

‘U kijkt, als ik het goed oppak, vooral naar dit en dit aspect en ben van mening dat …..’

‘Wij hebben bedacht dat …… wij komen uit bij ……. Wij willen met name voorleggen….’

Op deze manier komt de zaak zelf in het middelpunt te staan. Hanteer je daarbij ook nog het LSD-principe dan gaat het bewuster:

L UISTEREN

S AMENVATTEN

D OORVRAGEN

Met name luisteren zonder vooropgezette mening is een hele kunst. Je denkt vaak meteen al het jouwe van een zaak waardoor je niet meer zo goed hoort. Daar wordt het onrustig van. Noteer ook af en toe een enkel woord op de flap-over en er is volwassen overleg.

Met andere woorden, je spreekt dus op twee hoofdpodia. De eigen ondernemingsraadsvergadering en de overlegvergadering. En soms is het een hele toer om elkaar te verstaan en te begrijpen.

Wanneer we de organisatie gemakshalve grafisch voorstellen in de vorm van een piramide met de directeur aan de top en er een balkon bij maken dan kunnen we hier een paar zaken mee verbinden.

De medewerkers van een bedrijf hebben collega’s in de ondernemingsraad gekozen. Afhankelijk van het aantal medewerkers wordt het aantal zitting hebbende leden vastgesteld.

Werken er tussen de honderd en tweehonderd mensen bijvoorbeeld dan zitter er zeven in de ondernemingsraad. Eenmaal in de ondernemingsraad gekozen hebben ze geen chef of baas meer boven zich. De ondernemingsraad is een zelfstandig en vrij orgaan dat zijn werk in onafhankelijkheid verricht. De directeur (bestuurder) zit er niet in.

Behalve de wet is er niemand die een ondernemingsraad iets voorschrijft en vertelt wat hij moet doen. De leden worden als het ware uit het bedrijf getild en op dat balkon naast de bestuurder gezet. Want daarmee wordt het overleg gevoerd.

In termen van de wet heet deze daar bestuurder. Van hem of haar komt informatie die je koppelt aan hetgeen je hoort van de medewerkers en de visie die je er zelf op nahoudt.

Een ondernemingsraad ziet de dingen vaak scherp daar op dat balkon. Wat hij opmerkt, ziet, signaleert en oppakt gaat uiteindelijk via de bestuurder het bedrijf weer in.

Op dit balkonpositie bespreekt de ondernemingsraad de opgevangen signalen van de medewerkers, uit de markt, uit de media en daar wil hij wat mee. Wat er met de uitingen gebeurt, hoe vitaal en belangrijk ze ook mogen zijn, het is de bestuurder die er dankbaar voor is of ze soms finaal in de wind slaat. Dit staat dichtbij het verhaaltje van de vorige les.

In het contact met de bestuurder moet je als ondernemingsraad vooral weten wat je zelf wilt. Je moet nagedacht hebben en je zult vooral moeten formuleren waar je voor bent.

Dat werkt vaak beter en praat overtuigender dan steeds maar te zeggen dat je tegen bent. Argumenten tegen zijn met weinig moeite naar argumenten voor om te buigen. Vergeet daarbij vooral niet om te werken aan waar je met elkaar alvast over eens bent en begin pas daarna over de verschillen van mening.

Want die zijn intussen door deze aanpak in aantal teruggelopen. Het is goud waard!

Met andere woorden, als ondernemingsraad zit je dus op een positie die in de toeristische folder wel wordt omschreven als riant en met fraai uitzicht over berg en dal.

Als je pas lid van de ondernemingsraad bent geworden dan is het lastig om meteen te weten waar je aan begonnen bent, waar je precies over mag spreken of waar je je mee mag bemoeien. Dat kan een flink aantal maanden en vergaderingen in beslag nemen.

Er wordt in ieder geval van je verwacht dat je meedenkt, meepraat en meebeslist.

Het een is zwaarder als het ander. Een ding is direct al wel helder, de directeur is verantwoordelijk voor hetgeen hij of zij doet met de inbreng van de ondernemingsraad. Dit kan nooit zeggen dat de ondernemingsraad het heeft besloten. Hij zegt het wel eens maar het snijdt geen hout.

Op welke terreinen en bij welke aangelegenheden denk je mee, praat je mee en beslis je mee

Met Andere Woorden, Wat Je Dus Doet In De Ondernemingsraad Is De Werknemers Vertegenwoordigen Door Mee Te Doen, Mee Te Praten En Mee Te Denken Over Alles Wat De Organisatie Betreft.

Ik neem je mee in een kort verhaaltje:

ik vroeg Nashrudin: hoe staan de zaken tussen jou en je vrouw?

Het valt me op dat ik jullie nooit ruzie zie maken.

Hij zei: we hebben al in een vroeg stadium een afspraak gemaakt en daar houden we ons aan. Daarom gaat het zo goed.

Ik zei: leg met dat eens uit. Want er komen allerlei mensen met vragen bij me en die kan ik misschien met jullie aanpak helpen.

Hij zei: het is een simpele overeenkomst. We hebben afgesproken dat bij zware en ingewikkelde vraagstukken waarbij veel op het spel staat mijn stem de doorslag geeft. In simpele zaken, bij kleine dingetjes daar is zij de baas.

Ik zei: dat is een duidelijk convenant. Maar vertel me nog eens wat is klein en wat is groot?

Hij zei: naar welke film we bijvoorbeeld gaan, wat het eten wordt, naar welke school we de kinderen sturen, wat voor kleren we dragen, soort huis en auto, dat zijn allemaal de kleine  en gewone dingen en daar gaat mijn vrouw over.

Ik zei : nou, maar wat is dan nog een gewichtige zaak?

Hij zei:  of bijvoorbeeld God bestaat of niet. Dat is een belangrijke kwestie en daarin beslis ik.

Bij een ondernemingsraad ligt het nadrukkelijk anders maar zijn de verhoudingen even helder. In principe kun je aan alles meedoen en over alles meepraten en meedenken. Wat je maar wilt.

Als het op beslissen aankomt ligt het echter genuanceerder. Zeker, een ondernemingsraad beslist, maar op een bepaalde manier ook weer niet. Het is de taak van een ondernemingsraad om op te komen voor de belangen van werknemers en het overleg te voeren met de werkgever over het beleid en het functioneren van de onderneming.

Een ondernemingsraad bevordert werkoverleg, de zorg voor goede arbeidsomstandigheden, interne zorg voor het milieu, gelijke behandeling en de inschakeling van gehandicapte werknemers en allochtonen. Dit alles met het oog voor de organisatiebelangen en de belangen van het personeel.

Wat krijg je allemaal te lezen?

Bij de bouw van een huis luidt de uitdrukking dat de paal de grond in gaat. Dit felle gebaar markeert het begin van een ontwikkeling. Er is sprake van bouwrijpe grond en fundamenten, er is een bestek, met de vrachtwagen komt materiaal, er zijn mensen met grote handen die ze uit de mouwen steken.

Helemaal aan het begin was er het plan en de planning.

In deze inleiding over de ondernemingsraad laat ik je lezen wat een ondernemingsraad is en wat hij kan doen:

• Wat doe je in de ondernemingsraad?
• waar zit de ondernemingsraad?
• waar spreekt de ondernemingsraad?
• waaraan werkt de ondernemingsraad?
• waaraan werkt de ondernemingsraad nog meer?
• hoe krijgt de ondernemingsraad invloed?
• hoe krijgt de ondernemingsraad nog meer invloed?
• hoe krijgt de ondernemingsraad een gezicht?
• En, wat haal je uit de ondernemingsraad?

Een ondernemingsraad (OR) is een inspraak- en medezeggenschapsorgaan binnen een bedrijf (organisatie). Hij bestaat uit werknemers die namens het personeel overleg voeren met de werkgever over het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen.

Elk bedrijf in Nederland met vijftig of meer werknemers (dus geen fte’s) is verplicht een ondernemingsraad te hebben.De omvang en samenstelling ervan kan per bedrijf verschillen. De leden van de OR worden gekozen uit en door de werknemers.

In de Wet op de ondernemingsraden (WOR) zijn de rechten en plichten van de OR vastgelegd.

Het ondernemingsraadswerk kent een minder krasse beginfase zoals hierboven is omschreven bij de bouw van het huis. Je stelt je namelijk kandidaat maar dan nog blijf je vaak een poos dubben of je er wel goed aan hebt gedaan. Er wordt gewikt en gewogen. Dit ondanks alle moeite en inspanning die zittende ondernemingsraadsleden zich hebben getroost om collega’s op het werk te interesseren voor iets dat ondanks een behoorlijke traditie aan de buitenstander nog tamelijk onbekend is: medezeggenschap via een ondernemingsraad.

Daar is ook een bestek in de vorm van de Wet op de ondernemingsraden. Daar is eveneens materiaal in de vorm van advies- en instemmingsaanvragen en strategische plannen. Daar zijn mensen die bouwen.

Maar het is niet zo duidelijk allemaal. Medezeggenschap en ondernemingsraad, het zijn voorlopig nog geen woorden waar je makkelijk op kauwt.

Zoals de meeste mensen er naar kijken hoor je vaak dat de middelste fout is. Op zichzelf is er natuurlijk niks op tegen om dat te zeggen. Bovendien is er geen speld tussen te krijgen.

Maar naast die ene foute zijn er wel twee goed. Spontaan zeggen dat maar weinig mensen. We wijzen met meer gemak naar wat er mis is dan naar wat er deugt. Zit het in onze opvoeding?

Als je vraagt naar het imago van een ondernemingsraad ligt dezelfde weg als naar de sommen open. Even gemakkelijk

• Het is een praatclub.
• Ze zijn er nooit.
• Ze zijn altijd aan het vergaderen.
• Wat doen ze eigenlijk op die cursussen.
• Slijmslijm met de baas.
• In-een-goed-blaadje-komers, witte-voeten-halers.

Dat is geen imago waar de mensen graag op af komen. Het zijn vaak ook de woorden die ondernemingsraadsleden zelf gebruiken als we ernaar vragen. Ze hadden iets anders kunnen zeggen en dat doen ze meestal ook wel snel op je erop wijst. Maar kennelijk moet men eerst een drempeltje over.

Want over een ondernemingsraad wordt ook gezegd:

• Het is een deskundige groep mensen.
• Ze zetten zich in.
• Het is een vraagbaak.
• Ze kunnen dingen aardig ombuigen.
• Het zijn harde werkers.
• Ze hebben lef en houden vol.
• Ze denken goed na.

Deze benadering komt anders over. Met zulke mensen wil je best praten. Hier klop je aan.

We worden behandeld en bejegend zoals ons imago is: dat is onze beste amigo.

Wanneer men de ondernemingsraad ziet als een stoffig gezelschap dat eventueel ook nog als los zand aan elkaar hangt dan krijgt deze ondernemingsraad weinig zaken vanuit de medewerkers toegeschoven en de bestuurder sluit zich daarbij spoedig aan.

Tenminste, die kans is groot.

Ziet men ze als enthousiaste mensen die met vaart en elan handelen dan ontmoeten ze eerder vragen en blijken van belangstelling. Om zo te kunnen overkomen moet je een aantal gereedschappen in huis hebben.